Nhiều doanh nghiệp Việt “sập bẫy” lừa đảo thương mại quốc tế

Thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã gặp nhiều rủi ro khi kinh doanh xuất khẩu với các đối tác tại thị trường Âu-Mỹ. Lý do là bởi các doanh nghiệp xuất khẩu này có xu hướng chủ quan, dẫn tới sơ hở khi tiếp cận, soạn thảo hợp đồng và bị “sập bẫy” gian lận thương mại, lừa đảo hoặc vướng vấn đề về pháp lý. 

NHIỀU RỦI RO KINH DOANH XUẤT KHẨU

Thương vụ Việt Nam tại một số nước châu Âu đã thông tin cảnh báo về các hiện tượng lừa đảo, rủi ro khi doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu với các đối tác tại thị trường này. Trước tình trạng đó, Thương vụ đã không ít lần cảnh báo các doanh nghiệp Việt Nam qua nhiều kênh thông tin khác nhau nhưng số vụ lừa đảo vẫn không hề giảm.

Cụ thể, Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan cũng vừa cảnh báo những trường hợp lừa đảo qua mạng, đặc biệt đối với các sản phẩm xăng dầu tại thị trường này. Các đối tượng lừa đảo thường lập một trang web giả mạo với các thông tin bịa đặt hoàn toàn, hoặc lập một trang web giả danh các công ty xuất nhập khẩu hoặc công ty cung cấp dịch vụ cho thuê bồn chứa xăng dầu có thật, với đầu mối liên hệ thường là số điện thoại di động hoặc số điện thoại dùng Internet (số SIM 4G).

Đối tượng lợi dụng tâm lý cho rằng Hà Lan là một nước phát triển, hệ thống luật pháp chặt chẽ, các công ty làm ăn đảm bảo uy tín, một số doanh nghiệp khi thấy hợp đồng có điều khoản hấp dẫn nên đã tiến hành gấp, sợ mất cơ hội nên không kiểm tra kỹ thông tin về đối tác. Thậm chí, khi các doanh nghiệp này có ý định xác minh tư cách pháp nhân thì họ cung cấp thông tin qua sao chép dữ liệu giấy phép đăng ký kinh doanh trích xuất từ cơ quan có thẩm quyền hoặc cho phép các doanh nghiệp tiến hành xác minh trực tiếp bởi bên thứ ba độc lập nhưng thực tế thì không thể xác minh vì không có thật.

Tương tự, Thương vụ Việt Nam tại Tây Ban Nha thông tin nhận được phản ánh của một số doanh nghiệp trong nước kinh doanh xuất khẩu hạt điều và hạt tiêu sang Tây Ban Nha. Viện lý do hàng của doanh nghiệp Việt Nam không bảo đảm chất lượng hàng hóa tại cảng đến, hay bị lâm vào tình trạng thua lỗ do giá thị trường sở tại sụt giảm nên đã không thực hiện đúng theo hợp đồng mua bán, cụ thể là chậm trễ, chây ì trong thanh toán tiền hàng… Thực tế này đã gây khó khăn, tổn hại thời gian, chi phí lưu kho và phải kéo hàng về đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Ngoài ra, Thương vụ Việt Nam tại Canada cũng cho biết, trong năm 2023, Thương vụ ghi nhận số vụ lừa đảo nhỏ trên địa bàn sở tại tăng nhanh, bình quân 10 vụ/tháng liên quan đến việc đòi, yêu cầu của doanh nghiệp Canada về chứng chỉ không có thật.

XÁC MINH KỸ ĐỐI TÁC ĐỂ ĐẢM BẢO AN TOÀN

Theo Bộ Công Thương, có nhiều lý do dẫn đến hình thức lừa đảo doanh nghiệp trên. Cụ thể, các doanh nghiệp tại Việt Nam có xu hướng chủ quan, sơ hở trong tiếp cận, soạn thảo điều khoản hợp đồng và cam kết thiếu tính chặt chẽ. Mặc dù, nhiều ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam hiện nay đứng hàng đầu thế giới nhưng đa phần các doanh nghiệp Việt Nam lại là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, rất thiếu kinh nghiệm về tranh chấp thương mại quốc tế.

Tình trạng lừa đảo qua mạng không chỉ diễn ra ở khu vực Trung Đông, châu Phi mà ngày càng phổ biến và diễn ra ngay cả tại các thị trường lớn, có uy tín như Mỹ, Hà Lan, Italia, Na Uy… Để hạn chế rủi ro trong giao dịch thương mại quốc tế, thời gian qua, Bộ Công Thương đã nhiều lần cảnh báo các doanh nghiệp Việt Nam khi giao dịch với đối tác nước ngoài cần phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để bảo đảm an toàn nhất.

Đại diện Bộ Công Thương cho hay, cũng có trường hợp một số doanh nghiệp sở tại không chủ ý lừa đảo nhưng chậm chạp trong quá trình thanh toán. Hơn nữa, doanh nghiệp Việt đã quá tin tưởng vào người môi giới: soạn thảo hợp đồng rất đơn giản, thiếu nhiều điều khoản quan trọng nhưng doanh nghiệp vẫn chấp nhận. Đáng e ngại hơn, doanh nghiệp cũng đã bỏ qua khâu kiểm tra đối tác trong khi đây là một yêu cầu bắt buộc khi giao dịch với đối tác mới.

Để đảm bảo an toàn trong giao dịch quốc tế, Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) cũng đưa ra khuyến cáo cho các doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa có nhiều kinh nghiệm tiếp cận với thị trường nước ngoài. Khi nhận được những đề nghị kỳ lạ, doanh nghiệp Việt Nam cần xác minh rõ ràng thông tin của đối tác; không nên vội tin vào những lời mời chào hấp dẫn của khách hàng mới quen trên không gian ảo. Ngoài Thương vụ Việt Nam tại các thị thường Âu-Mỹ, doanh nghiệp có thể liên hệ với Đại sứ quán của các nước tại Hà Nội và TP.HCM để được hỗ trợ.

“Đặc biệt, các hacker có thể xâm nhập hệ thống thư điện tử của doanh nghiệp để mạo danh giao dịch và sửa thông tin tài khoản ngân hàng trên hóa đơn. Nếu doanh nghiệp nhận được một email thông báo của khách hàng lâu năm thay đổi số tài khoản ngân hàng thì phải cảnh giác vì các công ty tại châu Âu hầu như không bao giờ thay đổi số tài khoản ngân hàng, kể cả khi đổi chủ”, Cục An toàn thông tin khuyến cáo.

Về phía Bộ Công Thương, Bộ cũng đã nhanh chóng chỉ đạo các đơn vị chức năng thuộc Bộ, hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên cập nhật thông tin, cảnh báo cho các địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp về các hình thức lừa đảo, gian lận thương mại phổ biến hoặc mới xuất hiện. Đồng thời, tăng cường hướng dẫn, tăng cường bồi dưỡng kiến thức thương mại, tài chính quốc tế, đào tạo kỹ năng giao dịch quốc tế cho các địa phương, doanh nghiệp Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ để nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong giao dịch thương mại quốc tế.