Giá điều thô tăng mạnh, doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), thời điểm cuối tháng 2 và tháng 3/2024, các doanh nghiệp Việt Nam ký hợp đồng mua điều thô, khi đó giá điều nguyên liệu ở mức 1.000 – 1.100 USD/tấn. Tuy nhiên, chỉ trong vòng hơn 1 tháng, giá điều thô đã được đẩy lên tới 1.500 – 1.600 USD/tấn, tăng gần 50% so với trước. Đây là diễn biến từ trước đến nay chưa từng xảy ra.

Giá điều thô tăng mạnh, doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó

Nguyên nhân được Vinacas đưa ra là do một số nhà cung ứng nguyên liệu lấy lý do mất mùa để không giao hàng hoặc yêu cầu tăng giá theo mức tăng hiện tại thì mới tiếp tục giao. Trước đó, Hội đồng Hạt và Quả khô quốc tế (INC) công bố thông tin sản lượng điều thô ở châu Phi giảm sút khoảng 7% do ảnh hưởng bất lợi của thời tiết.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 4 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu hạt điều đạt 216.000 tấn, với kim ngạch 1,16 tỉ USD, tăng 32,4% về khối lượng và tăng 21,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Trong bối cảnh chế biến và xuất khẩu điều những tháng đầu năm 2024 diễn ra khá thuận lợi, việc các nhà cung cấp điều thô nâng giá bán hay không giao hàng sẽ gây nhiều khó khăn cho các nhà xuất khẩu Việt Nam.

Thông thường, các doanh nghiệp chế biến cũng đã ký kết đơn hàng xuất khẩu điều nhân dựa trên giá mua điều thô. Với mức tăng giá như hiện nay, doanh nghiệp chế biến không thể cân đối giá bán và phải chịu thua lỗ lớn. Với việc đứt gãy nguồn cung ứng điều thô, khả năng nhiều doanh nghiệp Việt Nam không đủ nguồn hàng để thực hiện hợp đồng xuất khẩu.

Nhiều doanh nghiệp lo ngại, quý III, quý IV năm nay sẽ không có hàng xuất khẩu. Từ đó bùng nổ tranh chấp hợp đồng giữa doanh nghiệp Việt Nam với các nhà chiên rang hạt điều và siêu thị nước ngoài. Chúng ta có nguy cơ bị phạt hợp đồng, mất uy tín, mất thị trường xuất khẩu.

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam, mặc dù Việt Nam là nước chế biến, xuất khẩu điều nhân hàng đầu thế giới; năng lực chế biến mỗi năm khoảng 3,5 – 4 triệu tấn điều thô nhưng nguồn cung trong nước càng ngày càng sụt giảm.

Đến nay chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu nguyên liệu để chế biến, 90% còn lại phụ thuộc vào nhập khẩu, trong đó riêng Tây Phi chiếm 70 – 75% (khoảng 2,3 triệu tấn/năm). Do đó, nếu tình trạng bẻ kèo, làm giá kéo dài, nguy cơ thiếu hụt nguyên liệu chế biến sẽ hiện hữu trong nửa cuối quý 3, quý 4 năm nay và ảnh hưởng đến cả quý I/2025.

Trong bối cảnh thị trường còn nhiều diễn biến phức tạp, Vinacas khuyến cáo các doanh nghiệp nỗ lực để đảm bảo tối đa hoạt động chế biến và giao hàng đúng hợp đồng đã ký kết. Trong trường hợp không có đủ nguyên liệu thì đàm phán, trao đổi với người mua điều nhân để khách hàng nắm rõ tình hình và có sự chia sẻ khó khăn.

Ngoài vấn đề sớm thương thảo giá cả với bên mua và bán, Vinacas cho biết sẽ nhờ Chính phủ hỗ trợ và hiệp hội sẽ lập danh sách những công ty xuất hạt điều thô không tuân thủ theo hợp đồng để có chế tài. Ngoài ra, có thể xem xét kiện ra tòa án quốc tế đối với những doanh nghiệp này.