Quy định “không trộn lẫn nguyên liệu” gây khó cho doanh nghiệp thủy sản

Mới đây, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã ký văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị một số quy định bất cập trong Nghị định 37/2024/NĐ-CP, sẽ có hiệu lực từ ngày 19/5.

Chế biến sản phẩm cá ngừ đại dương xuất khẩu tại nhà máy của Công ty Cổ phần Bá Hải. Ảnh tư liệu: Vũ Sinh/TTXVN

Cụ thể, quy định không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu trong Nghị định 37/2024/NĐ-CP đang gây hoang mang cho doanh nghiệp.

Bởi các doanh nghiệp không biết khái niệm “trộn lẫn nguyên liệu” trong “cùng một lô hàng xuất khẩu” được hiểu như thế nào mới đúng. Cụ thể tại luật Thủy sản (2017), Nghị định 26/2019, Nghị định 37/2024 và Nghị đinh 38/2024 không thấy có định nghĩa cụ thể về hành vi “trộn lẫn nguyên liệu”.

Thực tế, đối với các doanh nghiệp hải sản việc sản xuất ra thành phẩm của một lô hàng có nguyên liệu từ nhiều loài, nhiều mặt hàng, từ các nguồn khác nhau như khai thác và nhập khẩu là hoàn toàn bình thường, là một thông lệ trong giao thương quốc tế hiện nay. Miễn sao đó là các lô hàng được chứng minh là không vi phạm quy định Chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (chống khai thác IUU), được kiểm soát, truy xuất được nguồn gốc sản phẩm và có đủ giấy tờ cần thiết để xuất khẩu.

VASEP phân tích, theo yêu cầu thị trường, nhiều doanh nghiệp hải sản sản xuất hàng phối trộn (seafood mix) hoặc những sản phẩm giá trị gia tăng – ví dụ như sản phẩm “hải sản xiên que”, trong đó một que xiên bao gồm cả cá ngừ, cá dũa (cá ngừ có xuất xứ từ nhập khẩu; cá dũa thu mua trong nước). Các loại nguyên liệu này đều không vi phạm quy định chống khai thác IUU, truy xuất được và có đủ giấy tờ cần thiết.

Nếu thực hiện quy định kể trên, doanh nghiệp bắt buộc phải tách các miếng cá ra khỏi que; những miếng cá nào có nguồn gốc nhập khẩu thì đóng vào 1 container riêng; những miếng cá nào từ nguồn khai thác trong nước sẽ đóng vào container khác, kèm với số que để xiên. Khi các container riêng rẽ sang được các nước nhập khẩu, khách hàng phải tự lấy 2 loại cá để xiên vào que thành sản phẩm “hải sản xiên que” theo đúng quy cách yêu cầu.

Một vấn đề khác được VASEP đề cập đến đó là thực tế hiện nay, vấn đề “container ghép” là khá phổ biến và là thông lệ thương mại quốc tế. Ví dụ khách hàng có thể đặt và yêu cầu giao 1 container gồm: 10 tấn cá ngừ, 5 tấn cá phèn và 5 tấn cá nục. Cá ngừ thì từ nguồn nhập khẩu, cá phèn, cá nục thì thu mua trong nước. Tất cả đều có giấy tờ chứng minh hợp pháp, hợp lệ, không vi phạm. Nếu doanh nghiệp thực hiện theo quy định của Nghị định 37/2024 thì bắt buộc phải tách container trên ra thành 2 container: tách 10 tấn cá ngừ ra đóng riêng vào 1 container, và số cá phèn, cá nục đóng riêng vào container thứ 2.

VASEP cho rằng, quy định không trộn lẫn nguyên liệu không chỉ khiến doanh nghiệp phải trả gấp đôi chi phí logistics và cước tàu vận chuyển đường biển ra nước ngoài mà còn phát sinh gấp đôi nguồn lực, chi phí quản lý, thông quan của cả doanh nghiệp cùng nhà nhập khẩu ở nước ngoài. Đặc biệt, VASEP và các doanh nghiệp chưa thấy phương thức, quy định này ở các nước đang cùng xuất khẩu hải sản khai thác vào thị trường EU.