Thương mại Việt Nam – Nga – Belarus còn nhiều dư địa tăng trưởng

Liên bang Nga và Cộng hòa Belarus là hai thị trường quan trọng, có quan hệ hợp tác truyền thống, toàn diện với Việt Nam. Cả ba nước cùng tham gia Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh kinh tế Á Âu (EAEU) đã tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại song phương, thông qua các cam kết cắt giảm thuế quan, đơn giản hóa thủ tục và thúc đẩy đầu tư.

CÒN DƯ ĐỊA LỚN ĐỂ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG

Tại hội thảo “Thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường Liên bang Nga và Cộng hòa Belarus”, ông Dương Hoàng Minh, Tham tán thương mại Việt Nam tại Liên bang Nga, cho biết Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nga trong ASEAN. Sau khi giảm mạnh vào năm 2022, thương mại song phương đã phục hồi mạnh mẽ.

Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Liên bang Nga đạt khoảng 4,59 tỷ USD, tăng 26,4% so với năm 2023. 4 tháng đầu năm 2025, thương mại song phương đã đạt 1,57 tỷ USD, tương đương 34% của cả năm trước.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Nga bao gồm: thuỷ sản, cà phê, chè, hạt điều, hàng dệt may, giày dép, điện thoại và linh kiện, cùng với thực phẩm chế biến. Những nhóm hàng này được người tiêu dùng Nga đánh giá cao nhờ chất lượng ổn định và giá cả hợp lý.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Nga nhiều sản phẩm công nghiệp thiết yếu như: phân bón, than đá, dầu mỏ, kim loại màu, cũng như máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất.

Tham tán thương mại Việt Nam tại Liên bang Nga, đánh giá hoạt động thương mại giữa hai nước vẫn còn dư địa lớn để phát triển, nhất là trong lĩnh vực nông sản, thực phẩm chế biến, dược phẩm và thiết bị y tế, những lĩnh vực có nhu cầu cao tại Nga nhưng chưa được khai thác hết.

Theo ông Vyacheslav Kharinov, Trưởng đại diện thương mại Liên bang Nga tại Việt Nam, các sản phẩm của Việt Nam như nhựa, hạt điều, cao su thiên nhiên… đặc biệt ẩm thực Việt Nam rất được ưa chuộng tại Nga.

Đối với Cộng hòa Belarus, đây là đối tác có quan hệ truyền thống, hữu nghị lâu năm với Việt Nam. Belarus là điểm đến tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam, đặc biệt là các mặt hàng tiêu dùng và nông sản nhiệt đới, những nhóm hàng không có lợi thế sản xuất tại địa phương.

Năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đạt khoảng 59,7 triệu USD, tăng gần 45% so với năm 2023, với các mặt hàng chính gồm: thuỷ sản, trái cây, gạo, cà phê, chè, hạt tiêu, cùng với hàng may mặc và đồ gia dụng. Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Belarus chủ yếu là phân bón kali, linh kiện cơ khí, sản phẩm hóa chất, thiết bị vận tải và dược phẩm – những sản phẩm có chất lượng cao, phục vụ sản xuất trong nước.

Ông Aleh Holubeu, Tham tán Đại sứ quán Cộng hòa Belarus tại Việt Nam, cho rằng quy mô thương mại song phương còn khiêm tốn. Hiện hai nước đang tích cực triển khai nhiều chương trình hợp tác trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, logistics và thương mại điện tử nhằm hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng kênh tiếp cận thị trường và tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định Thương mại Việt Nam – EAEU.

CẦN CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN THƯƠNG HIỆU BÀI BẢN

Các ý kiến tại hội thảo đều nhận định kim ngạch thương mại song phương mặc dù có tăng trưởng khá nhưng vẫn còn ở mức thấp. Hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang Nga và Belarus vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức.

Ông Dương Hoàng Minh chỉ rõ hạ tầng vận tải Nga chưa đáp ứng tốc độ tăng thương mại phía Đông, tắc nghẽn làm tăng thời gian và chi phí vận chuyển. Thanh toán vẫn là trở ngại lớn do cấm vận ngân hàng; một số doanh nghiệp bị lừa đảo qua hình thức “chào hàng giá rẻ, đặt cọc”.

Bên cạnh đó là những rào cản về ngôn ngữ, khác biệt tiêu chuẩn kỹ thuật, phương thức thanh toán, chi phí logistics cao do phải trung chuyển hàng hoá qua nước thứ ba.

Đặc biệt, doanh nghiệp Việt Nam còn thiếu thông tin cập nhật về thị trường sở tại và gặp khó khăn trong việc tiếp cận trực tiếp hệ thống phân phối bản địa. Phần lớn doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào các nhà nhập khẩu trung gian, khiến việc kiểm soát thị trường mục tiêu, nâng cao nhận diện thương hiệu và xây dựng kênh tiêu thụ ổn định gặp nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh đó, việc đẩy mạnh xuất khẩu trực tiếp, tăng cường kết nối với hệ thống phân phối bản địa tại Nga và Belarus, tìm kiếm đối tác logistics có năng lực, nâng cấp xây dựng hình ảnh nhãn mác bao bì, thúc đẩy chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu sản phẩm bằng tiếng địa phương là những định hướng quan trọng và cần được ưu tiên.

Để tăng cường xuất khẩu sang Nga, theo ông Dương Hoàng Minh, cần tăng cường đầu tư song phương nhằm nâng kim ngạch lên 15 tỷ USD vào năm 2030 thông qua tận dụng ưu đãi FTA và chính sách đầu tư của Nga để sản xuất hàng tiêu dùng tại Nga và EAEU.

Các doanh nghiệp cần tăng cường tham gia triển lãm tại Nga để tìm kiếm khách hàng và hiểu rõ thị trường. Xác minh kỹ đối tác trước ký kết hợp đồng tránh bị lừa; ràng buộc hợp đồng chặt chẽ về pháp lý, giao hàng và thanh toán; tận dụng tuyến vận tải đường biển và đường sắt để tối ưu chi phí, thời gian.

Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), nhấn mạnh cần tận dựng những ưu đãi của FTA Việt Nam – EAEU mang lại. Hiệp định này có hiệu lực từ năm 2016 đã giúp cắt giảm tới 90% dòng thuế giữa các nước thành viên, đồng thời tạo hành lang pháp lý thuận lợi để doanh nghiệp khai thác các cơ hội thương mại mới.

“Yếu tố cốt lõi để doanh nghiệp tận dụng hiệu quả ưu đãi từ Hiệp định này chính là quy tắc xuất xứ hàng hóa. Chứng nhận xuất xứ C/O mẫu EAV không chỉ là yêu cầu bắt buộc để hưởng ưu đãi thuế quan mà còn là bằng chứng cho thấy hàng hóa dấu ấn của hàng hóa Việt Nam trong chuỗi cung ứng”, bà Bình nhấn mạnh.

Nga và Belarus là thị trường lớn, đa dạng và nhiều cạnh tranh, là cửa ngõ để hàng hóa Việt Nam tiến vào thị trường các quốc gia CIS (Cộng đồng các quốc gia độc lập), Liên minh kinh tế Á – Âu. Để đứng vững và phát triển thị phần cho sản phẩm của mình tại đây, doanh nghiệp cần phải thiết lập chiến lược phát triển thương hiệu một cách bài bản và có kế hoạch triển khai cụ thể.